Op lange termijn van vier naar drie ziekenhuizen in Friesland

Sneek/Heerenveen 20 juni 2023

Vanaf oktober 2022 hebben bestuurders van de vier Friese ziekenhuizen MCL, Tjongerschans, Antonius en Nij Smellinghe, samen met de zorgverzekeraars De Friesland, Zilveren Kruis en coöperatie VGZ, scenario’s ontwikkeld voor toekomstbestendige ziekenhuiszorg in Friesland. Begin juni is na intensief overleg unaniem gekozen voor het voorkeursscenario van drie ziekenhuizen in plaats van vier; een topklinisch ziekenhuis in Leeuwarden, Nij Smellinghe in Drachten en een nieuw te bouwen ziekenhuis in Joure, waar de ziekenhuislocaties van Antonius en Tjongerschans dan in opgaan. Dit scenario wordt de komende tijd verder onderzocht op haalbaarheid. Het gaat om een plan voor de lange termijn. Het realiseren ervan duurt zeker tot 2030 en verder.

De bestuurders zijn er van overtuigd dat op die lange termijn drie volwaardige ziekenhuizen – met Leeuwarden als topklinisch ziekenhuis – de beste garantie bieden om inwoners in het verzorgingsgebied de kwalitatief goede basiszorg en topklinische zorg te kunnen blijven bieden die ze nodig hebben.

Waarom is dit nodig?
De zorg staat al langere tijd onder druk. In de eerste plaats neemt de zorgvraag toe door de vergrijzing en wordt deze zorgvraag steeds complexer. Tegelijk staat de arbeidsmarkt sterk onder druk, omdat er steeds minder jonge mensen zijn om die zorg te kunnen bieden.

Landelijk worden hogere eisen gesteld aan de kwaliteit van behandelingen. Zo moeten ziekenhuizen voor bepaalde ingrepen aan steeds hogere volume eisen voldoen om de vereiste ervaring en kwaliteit te borgen. Halen ziekenhuizen die afgesproken aantallen niet, dan mogen ze die ingrepen niet meer uitvoeren. Ook de acute zorg met spoedeisende hulp, intensive care en verloskunde komt zo op termijn onder druk te staan.

Door van vier naar drie ziekenhuizen te gaan en intensief samen te werken in plaats van te concurreren, zijn de bestuurders ervan overtuigd dat het mogelijk is om drie volwaardige ziekenhuizen met spoedeisende hulp, intensive care en (acute) geboortezorg overeind te houden. Ook kunnen mensen en middelen beter worden ingezet in drie dan in vier ziekenhuizen. Dat helpt om de personeelstekorten tegen te gaan en zorgt ervoor dat het werk voor medewerkers en zorgprofessionals ook aantrekkelijk blijft. 

Intensief traject
Aan het tot stand komen van het voorkeursscenario is een intensief traject vooraf gegaan onder leiding van onderzoeksbureau Gupta. Daarbij zijn veel verschillende scenario’s onderzocht, waarbij onder meer is gekeken naar de geografische ligging, het effect op het verzorgingsgebied (adherentie), de reistijd voor patiënten, de aantrekkelijkheid voor zorgprofessionals, de aanrijtijden voor ambulances en de gevolgen voor medewerkers en arbeidsmarkt. Uiteraard is ook gekeken naar de kosten.

De uitdaging was een scenario te ontwikkelen waarbij de patiënt zo weinig mogelijk extra reistijd heeft, de ziekenhuizen geen patiënten verliezen, de aanrijtijden van de ambulances gunstig zijn, de gevolgen voor de medewerkers overwegend positief zijn en zorgprofessionals in een volwaardig ziekenhuis kunnen blijven werken. Tegelijk moet het scenario financieel goed uitpakken zonder dat het ten koste gaat van de kwaliteit van zorg. Dit heeft geleid tot het scenario van drie ziekenhuizen.

Ingrijpend
De bestuurders zijn zich ervan bewust dat dit scenario heel ingrijpend is voor met name veel betrokkenen in Sneek en Heerenveen, zowel binnen als buiten de ziekenhuizen. In het plan raken Sneek en Heerenveen ‘hun’ ziekenhuis kwijt en zal een aantal patiënten verder moeten reizen. Dat geldt ook voor medewerkers, die nu in deze ziekenhuizen werken. Voor weer anderen, bijvoorbeeld voor mensen uit de Noordoostpolder en Urk, komt het ziekenhuis wat dichterbij.

Wat alle gevolgen zijn, moet nog goed worden onderzocht. Zo ook hoe de financiering van het plan eruit komt te zien. Sneek is over tien jaar aan nieuwe huisvesting toe, maar dat geldt niet voor Heerenveen. Dat betekent bijvoorbeeld dat aan het afstoten van het ziekenhuisgebouw in Heerenveen veel hogere kosten zijn verbonden. De zorgverzekeraars hebben al aangegeven graag met de ziekenhuizen in gesprek te gaan over de financiering van dit plan. Daarnaast ondersteunen ze ook bij het goedkeuringsproces met relevante toezichthouders.

Fusietraject
Zoals gezegd gaat dit plan over de lange termijn, 2030 en verder. Op dit moment spelen ook andere ontwikkelingen. Het MCL en Tjongerschans zitten in een fusietraject. Dit traject staat los van het lange termijnscenario. Het fusietraject tussen MCL en Tjongerschans gaat door volgens de tussen de beide ziekenhuizen gemaakte afspraken.

Om het scenario van vier naar drie ziekenhuizen mogelijk te maken, zullen als volgende stap Antonius en de nieuwe ziekenhuiscombinatie MCL-Tjongerschans moeten fuseren. Daarvoor is na het te doorlopen besluitvormingstraject in de betrokken ziekenhuizen wel toestemming van onder andere de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en de Autoriteit Consument en Markt (ACM) nodig. Er zijn dus nog heel wat zaken die uitgezocht moeten worden en stappen die gezet moeten worden.