Specialismen en Afdelingen

Afleiding en ontspanning in het ziekenhuis en thuis

Hoe help ik mijn kind bij een behandeling?

Uit onderzoek is gebleken dat spanning, angst en pijn verminderen door afleiding en/of ontspanning. In het ziekenhuis worden afleiding en ontspanning bewust, actief en veelvuldig als middel ingezet bij stressvolle behandelingen. Maar ook in de thuissituatie kan het gebruikt worden om een behandeling zo prettig mogelijk te laten verlopen. De scheidslijn tussen pijn en angst is erg vaag. Als je bang bent voor pijn kan een licht pijnlijke handeling toch veel stress opleveren. Stress leidt vaak tot verzet, uitstel of heftige gevoelens.

Kinderen kunnen wel of niet weten wat er gaat gebeuren en beiden kan spannend zijn. Even huilen of ‘au’ roepen op dat moment kan geen kwaad. Het kan zelfs een ontlading van de spanning zijn. Wat je met afleiding en ontspanning bereikt, is dat je het stressmoment zo kort mogelijk houdt: dat je niet onnodig stress opbouwt en dat je direct na het stressmoment weer plaats maakt voor positieve ervaringen.

Wat is afleiding?

Met afleiding wordt bedoeld ‘de aandacht op iets anders richten’. Misschien past u bewust of onbewust al afleiding toe. Afleiding kan namelijk in kleine dingen zitten, bijvoorbeeld een praatje over de schooldag.De bedoeling van afleiden tijdens medische handelingen is niet dat uw kind niet doorheeft wat er gebeurt. Dus niet zeggen: ‘Kijk daar eens!’ En dan snel de handeling doen. Door altijd eerlijk te vertellen wat er gebeurt, behoudt u de vertrouwensband met uw kind. Het doel van het afleiden is dat er een positieve informatie komt, waardoor er minder of zelfs geen ruimte is voor de negatieve informatie, te weten angst, spanning of pijn.

Je kunt afleiden door één of meer van de zintuigen te stimuleren. Uw kind is daardoor minder gericht op de handelingen die u doet. Denk bijvoorbeeld aan:

ergens naar kijken
ergens naar luisteren
iets doen
ergens over fantaseren

Wat is ontspanning?

Met ontspanning wordt bedoeld ‘een bezigheid waarvan je uitrust en rustig wordt’. Misschien past u bewust of onbewust al ontspanning toe. Ontspanning kan ook in kleine dingen zitten, zoals bijvoorbeeld door de plek waar de medische handeling gaat plaatsvinden een beetje te masseren. Ontspannen kan op een actieve manier, bijvoorbeeld door te sporten. Maar ook op een passieve manier. Het doel van ontspanning is dat de lichamelijk spanning (stress) verdwijnt. Daardoor zal uw kind rustiger worden. Het zal de handeling makkelijker toelaten.

Manieren van ontspannen zijn:

op gemak stellen
aanmoedigen en complimenteren
(buik)ademhaling
spierontspanning
geleide fantasie
aanraking en massage
warmte of koude toedienen

Ideeën voor afleiding

Bij het kiezen van een methode of techniek is het van belang om goed aan te sluiten bij de leeftijd en het ontwikkelingsniveau van uw kind. Een techniek inzetten die goed aansluit bij de spelinteresse, spelbeleving, concentratievermogen en fantasie van uw kind zal een positief effect hebben. Denk hier samen met uw kind over na.

Kijken

Zoekboeken, bijvoorbeeld: ‘Waar is Wally?’ Er zijn verschillende moeilijkheidsgraden voor verschillende leeftijden. Er zijn grote boeken maar ook een miniversie. Ook online zijn ‘Waar is Wally?’-spelletjes te downloaden.
Find It game. Dit is een buis met gekleurde korrels. Daarin zijn voorwerpen verstopt die je door schudden en draaien moet vinden. Er zijn verschillende themabuizen te vinden op internet.
Boekjes verkrijgbaar bij speelgoedwinkels en boekhandel. Het kind moet knopjes indrukken die horen bij het verhaal, dan volgt er een bijpassend geluid.
Zoek leuke prenten of ansichtkaarten waar veel op te zien is. Geef uw kind gerichte zoekopdrachten, bijvoorbeeld alle bloemen tellen.
Pop-up-boek of boeken waarin je ‘deurtjes’ open kunt maken.
(Teken)filmpjes op www.youtube.com.

Luisteren

Muziekinstrumenten. Uw kind of u bespeelt een muziekinstrument.
Voorlezen of zelf een verhaal verzinnen.
Luisterboeken.
Muziek.
Verhalen verzinnen met een fout. U vertelt een verhaal. Daar in zitten fouten. Uw kind moet goed luisteren en reageren als het de fout hoort. Bijvoorbeeld: “We gingen naar het strand met onze picknickmand. Toen we op het gras zaten, voelden we de zandkorrels tussen onze tenen”.

Doen

In hand of stressbal knijpen.
Knuffel heel stevig vasthouden.
Tellen of rekenen.
Rijmen, gekke rijmwoorden maken of een zin maken waar uw kind een rijmwoord op verzint.
Korte gesprekjes over bijvoorbeeld: de afgelopen of komende dag; de afgelopen of komende tijd; de vakantie.
Bellen blazen of tegen een molentje blazen.
Spelletjes op smartphone of tablet.
Samen zingen.
Woordketting maken: kies een thema, bijvoorbeeld lichaam. De eerste noemt een lichaamsdeel, bijvoorbeeld HaaR. De ander noemt een lichaamsdeel met de laatste letter, dus bv RuG>GeraamtE >EnkeL.
Ik zie, ik zie wat jij niet ziet…
Geen ja, geen nee.
Iets met de vinger op de rug van uw kind tekenen. Laat uw kind raden wat het is.

Fantaseren

Later als je groot bent;
Je verjaardag en de cadeautjes;
De speeltuin of het pretpark;
Als je tienduizend euro wint;
In welk TV-programma je wilt spelen;
Als je later geld verdient.

Ideeën voor ontspanning

Op gemak stellen

Comfortabele plek kiezen
Vertrouwen uitspreken en uitstralen

Aanmoedigen en complimenteren

Benoemen wat uw kind goed doet;
Zeggen dat u trots bent;
Zeggen dat uw kind knap, groot of moedig is.

Ademhaling

Rustig ademhalen, indien mogelijk door de neus inademen en door de mond uitblazen.
De adem een paar tellen vasthouden voor je weer uitademt.
Bij peuters en kleuters kun je iets gebruiken om tegen te blazen, bijvoorbeeld bellenblaas of een molentje.
Bij kinderen in de basisschoolleeftijd kun je de aandacht richten op de buik. Leg je hand op je buik. Adem in en voel dat je buik uitzet (“navel naar buiten”). Adem uit en je buik zakt in (“navel naar binnen”).
Bij adolescenten kun je de buikademhaling uitbreiden met een verbeelding van gevoelens. Verbeeld je dat je bij ieder inademing prettige dingen inademt zoals: rust, plezier en dingen die je fijn vindt. Bij ieder uitademing blaas je onprettige dingenweg, zoals: spanning, boosheid en vervelende gevoelens.

Door de ademhaling rustig te houden loopt de lichamelijke spanning niet op. Let op! Deze vorm van ademhaling kunt u het beste vooraf met uw kind oefenen.

Spierontspanning

Ga je hele lichaam af per spiergroep. Begin bij je benen. Span je benen om de beurt aan en laat weer los. Doe dit ook met je armen, je buik en je gezicht.
Bij ieder aanspanning adem je in. Bij iedere ontspanning blaas je rustig weer uit.
Op internet zijn gesproken versies te vinden van spierontspanningsoefeningen.

Door bewust de spieren te ontspannen gaat de stress uit het lichaam. Let op! Dit kunt u samen met uw kind van tevoren oefenen.

Geleide fantasie

Een gerichte inzet van een gefantaseerd verhaal. Dit verhaal kan iedere avond herhaald worden. In afstemming met uw kind kan steeds een nieuw thema gekozen worden.

Uw kind sluit de ogen.
U vertelt op een rustige manier een verhaal.
In het verhaal komen verschillende zintuiglijke waarnemingen aan de orde. Stel, je kiest een strandscène, dan kunnen daar onderdelen in voorkomen als: “Je ligt in het zand, je voelt de warmte van de zandkorrels, je hoort het ruisen van de zee, je wordt ingesmeerd met een koele zonnebrandcrème, je ruikt het zout van de zee”, enzovoort.
Ook in het verhaal kunt u de ademhaling meenemen. “Je gaapt een keer heel lang, je blaast heel lang uit”.

Aanraking en massage

Door aanraking van de huid en masseren van de spieren ontspant uw kind zich. Overleg met uw kind wat het prettig vindt, bijvoorbeeld:

Op schoot zitten;
Kriebelen op de rug;
Strelen over de armen;
Schouders masseren;
Frutselen aan het haar;
Insmeren met bodylotion of massage-olie.

Warmte of koude toepassen

Warmte verwijdt de bloedvaten en geeft daardoor een aangenaam gevoel. Koude dempt de gevoeligheid van de huid. Overleg met uw kind wat het prettig vindt, bijvoorbeeld:

Warme doek, hand, kruik of pittenzak;
Koelen met ijsblokjes (in een handdoek) of een coldpack.

Bronnen:

www.kind-pijn.org: “Niet-medicamenteuze handelingen“, door Dorothée van Noordenburg en Caroline Jonkman.
Network, Paediatric Psychology People, Young Society, British Psychological, “Evidence-based Guidelines for the Management of Invasive and/or Distressing Procedures with Children,” October, 2009.