Plaszak voorkomt dat röntgencontrastvloeistof in milieu belandt
Patiënten van het Antonius Ziekenhuis in Sneek en Emmeloord die een CT-scan ondergaan, krijgen vanaf half november 2020 een plaszak mee. De plaszak voorkomt dat er röntgencontrastmiddelen in het milieu terechtkomen. In Nederland komt naar schatting jaarlijks 30 ton contrastvloeistof via het riool in het oppervlaktewater terecht. De Antonius Zorggroep doet samen met Wetterskip Fryslân mee aan een landelijke pilot met 6 andere ziekenhuizen.
‘Goede patiëntenzorg staat bij ons natuurlijk voorop,’ vertelt Sandra Timmermans van de Raad van Bestuur van de Antonius Zorggroep. ‘Om goede diagnoses te kunnen stellen, is soms het gebruik van contrastvloeistof nodig, hoe belastend voor het milieu dit ook is. De contrastmiddelen verlaten via de urine het lichaam en komen zo via de rioolwaterzuivering in het milieu. Door patiënten te vragen de urine op te vangen in een plaszak, kunnen we belasting van het milieu voorkomen. Uit een eerdere proef, gedaan in Deventer, weten we dat de bereidheid van patiënten om medicijnresten in het rioolwater te verminderen, heel groot is, dus we rekenen op positieve resultaten. Met deze proef is een goede methode gevonden om verontreiniging van het oppervlaktewater te voorkomen. Heel belangrijk vinden wij.’
Veilig en gezond water
Wetterskip Fryslân bewaakt de waterkwaliteit in Fryslân en het Groninger Westerkwartier en zuivert afvalwater in 27 rioolwaterzuiveringen. Otto van der Galiën, dagelijks bestuurder: ‘Wij zijn blij met deze pilot. Het biedt een mooie kans om het probleem van medicijnresten in oppervlaktewater vanaf de bron aan te pakken. Medicijnresten zijn moeilijk te verwijderen uit het afvalwater dat via het riool in onze zuiveringen terecht komt. Om ons water veilig en gezond te kunnen houden, ook tegen aanvaardbare kosten, is het belangrijk om als keten (van zorginstellingen en apothekers tot waterschappen en drinkwaterbedrijven) te zoeken naar mogelijkheden om verontreiniging te voorkomen’.
Proef met plaszakken
Het medicijngebruik in Nederland stijgt. Een deel van de medicijnen wordt in het lichaam opgenomen, maar medicijnresten komen in toenemende mate via de ontlasting en urine in het rioolwater terecht en uiteindelijk in het oppervlakte- en grondwater. Röntgencontrastmiddelen passeren vrijwel ongehinderd de afvalwaterzuivering. Omdat deze stoffen slecht afbreken, bestaat de kans dat deze stoffen ophopen in het milieu. In Nederland wordt naar schatting per jaar 140 ton medicijnresten en 30 ton röntgencontrastvloeistof (o.a. jodium) via zuivering op het oppervlaktewater geloosd. Aangezien het contrastmiddel na 24 uur uit het lichaam is verdwenen, kan de lozing van deze stoffen eenvoudig voorkomen worden door patiënten plaszakken mee te geven. De urine van de eerste vier plasbeurten na de CT-scan wordt daarin opgevangen. De patiënt kan de gevulde plaszakken bij het restafval deponeren.
Landelijke pilot
In 2019 hebben overheid, zorgsector en (drink)watersector gezamenlijk afgesproken om te komen tot een landelijke aanpak voor de vermindering van röntgencontrastmiddelen in water. Uit eerder sociologisch onderzoek in het Deventer Ziekenhuis is gebleken dat 86 % van de patiënten bereid is een plaszak te gebruiken om het milieu te ontzien. In dit vervolgonderzoek bij zes ziekenhuizen wordt getest of het ontwikkelde implementatieplan voldoende toepasbaar is zodat alle Nederlandse ziekenhuizen de plaszak met weinig inspanning en weinig extra kosten kunnen inpassen in het reguliere werkproces. Daarna kan de werkwijze landelijk worden uitgerold. De deelnemende ziekenhuizen zijn: Erasmus MC, Maastricht UMC, Reinier de Graaf, Noordwest Ziekenhuis Groep, Deventer Ziekenhuis en Antonius Zorggroep. Ook farmaceuten, waterschappen, drinkwaterbedrijven en de ministeries van IenW en VWS doen mee in dit vervolgonderzoek. Initiatieven om te voorkomen dat medicijnresten in het oppervlaktewater terechtkomen zijn gebundeld in de ‘Ketenaanpak Medicijnresten uit water’ van met ministerie van IenW en de Green Deal Duurzame Zorg.